Oftewel: het vermogen om te dealen met veranderende situaties die jij toevallig net even niet in je hoofd had. Pretty shitty.
En zeker de laatste twee jaar heb je er veel mee moeten dealen. Een kind wat ineens thuis moet blijven. Een partner die niet op kantoor kan werken. Oppas die niet op mag passen…
Het is extreem uitdagend om continu jezelf in deze situaties als een kameleon te gedragen. Zeker als je ook al een chaotisch hoofd hebt van jezelf. Het vermogen om alle handelingen die bij een verandering komen kijken direct toe te passen, is gewoonweg 9 van de 10 keer niet aanwezig.
5 skills tegelijk
Het zijn deze skills die ervoor zorgen dat jij koel blijft in een veranderende situties:
- Het handelen uit eerdere ervaring; dan moet de ervaring er wel zijn
- Parate kennis over de gewijzigde situatie; En net op dt moment bedenkt de kennis niet zo paraat te zijn.
- Je verwachting bijstellen; maar gaat het dan om de verwachting naar jezelf of de ander? Nog een verwarring erbij…
- De motivatie om de situatie direct aan te pakken; nou… als die er al is, dan wordt deze vaak nog eens onderdrukt door de laatste ‘vaardigheid’ >>
- De verdomde emoties die ook nog ergens tot uiting of juist niet uiting zouden moeten komen op dat moment.
5 vaardigheden: ervaring – verwachting – motivatie – kennis & emotie.
Dat komt er kijken bij een verandering. En vooral hoe flexibel jij ermee kunt omgaan. Die cognitieve flexibiliteit lijkt wel een verzameling executieve functies in een! Geen wonder dat je als chaoot of AD(H)Der van slag raakt als die ene collega bedenkt dat de deadline toch nog twee dagen naar voren moet en het proces daardoor aangepast moet worden en en en….
Hoe kom je dan nog door het leven heen?!
Ermee dealen
Ok dat is wellicht wat melodramatisch, want veel in ons hoofd gebeurt in split seconds. Maar toch. De emotie die erbij komt kijken, voel je vaak het langste en het heftigste.
Hoe zorg je dat je hier keer op keer (steeds) gemakkelijker mee omgaat? Want het leven bestaat volledig uit veranderingen. Elke dag weer. Keuzes maken, opnieuw overwegen, hereiken, weer starten…
Merk je dat je geregeld last hebt van ontploffingen of innerlijke conflicten? Dan wordt het tijd om te reflecteren. Terugkijken op de manier waarop jij omgaat met deze veranderingen. Of niet, maar dan ook niet mopperen als je omgeving met een steeds grotere boog om je heen loopt…
Moet ik dit nu doen?
Ken je deze matrix al? Hij wordt vaak ingezet bij prioriteiten stellen, maar past ook heel mooi in het straatje van reflecteren op veranderingen:
Moet: is dit wel nodig? Wil je dit wel? Is het wel moeten?
Moeten is dwangarbeid en werken doe ik niet graag, zei mijn opa altijd. Nou is dat misschien een beetje overdreven, maar ga jezelf eens te raden welke druk je jezelf oplegt.
Ik: ben jij wel degene die dit nu moet doen? Of kun je het aan iemand anders overlaten? Lekker druk zijn is ook een keuze. Net als brandjes blussen van een ander…
Dit: is dit hetgeen wat nu het allerbelangrijkste wat je doet? Of kan er even iets tussendoor komen? En: heb je weerstand over het onderwerp van de verandering of op de verandering zelf?
Nu: moet het nu gebeuren of kan het even wachten? Fikt er iets af? Is het echt nodig om alles uit je handen te laten vallen?
Doen: Is het nodig om in actie te komen? Soms lossen dingen zich gewoon vanzelf op… maar echt. Je staat verbaasd van wat er gebeurd als je gewoon even niet reageert. Nou zal je omgeving dit niet gewend zijn van je, maar leun maar eens even achterover en kijk wat er gebeurd. (Niet te ver, dan val je om)
Met deze oefening trek je tegelijk ook de emotie los uit de situatie. Later dit jaar bespreek ik in mijn facebookgroep de executieve functie emotieregulatie. Deze prachtige functie zit je ook vaak in een veranderende situatie aardig in de weg. Helder nadenken is dan gewoonweg niet mogelijk.
Het is zoveel meer
Dit is een klein stukje van de functie cognitieve flexibiliteit. Er gebeurt namelijk nog zoveel meer in je brein. Flexibel zijn is zoveel meer dan je aanpassen aan een direct veranderende situatie:
Deze functie zorgt er ook voor dat je sarcasme of ironie begrijpt. Dus dat je dingen die mensen niet altijd letterlijk bedoelen, ook zo oppikt. Dat is dus het flexibel om kunnen gaan met de woordkeuze en intonatie van een ander.
Het is ook jezelf aan een andere locatie aan kunnen passen. In de kantine van je sportclub kun je enthousiast een wedstrijd evalueren en los zijn in je gedrag. Als je vervolgens die dag een boek gaat halen bij de bibliotheek, wordt het op prijs gesteld als je op een wat rustigere manier praat. Dit is het aanpassingsvermogen op sociale situaties.
Misschien heb jij juist wel moeite met plotwijzigingen in een boek. Waarin de schrijver eerst een stuk in het heden vertelt, terugblikt en dan het verhaal hervat in het nu. Je cognitieve flexibiliteit wordt hierop uitgedaagd. Vaak is dit juist voor mensen met AD(H)D weer een hele fijne manier van lezen. Dat houdt het spannend. Tegelijk kan het dus heel erg vermoeiend zijn als je cognitieve flexibiliteit wat zwakker ontwikkeld is. (Zie je hoe complec het kan zijn?)
En hoe ga jij ermee om?
Zo kan ik natuurlijk nog heel veel meer voorbeelden aanhalen, maar het is vooral van belang hoe jij met jezelf omgaat. Heb je er last van dat je niet makkelijk omgaat met veranderingen?
Hoe zien je planningen en agenda eruit? Zit je niet te strak in je schema’s? Weet je wat je prioriteiten zijn?
Dit is allemaal te ondervangen en te leren. Zolang jij een verlangen hebt om het fijner te maken, is er zoveel meer mogelijk dan je wellicht voor ogen hebt. Wil je eens sparren? Je verlangens uitspreken en kijken hoe ik je hierbij kan helpen? Plan gerust een half uurtje met me in.
Oh en wordt lid van de facebookgroep: Ondernemend met Chaos. Elke maand een nieuw thema, veel herkenning op het gebied van chaotische hoofden en een veilige en fijne omgeving voor iedereen die zich verbonden voelt. Zie je daar!